กระดานข่าว Save Our Sea.net

การพบวาฬกลุ่มบรูด้า (Bryde’s whale) ในน่านน้ำไทย


   เรื่องของวาฬบรูด้าในตอนนี้ แม่หมูน้ำจะขอเล่าเกี่ยวกับวาฬบรูด้าที่พบในทะเลบ้านเราและลักษณะภายนอกทั่วๆ ไปที่พอจะให้พวกเราใช้แยกชนิดแบบง่ายๆ หรือช่วยถ่ายรูปในส่วนที่สำคัญให้กับทีมงานแม่หมูน้ำ เพื่อใช้เป็นข้อมูลทางวิชาการคะ โดยเฉพาะส่วนหัวด้านบน ส่วนหัวด้านข้างซ้ายและขวา และครีบหลัง รวมทั้งสีของลำตัว

   แม่หมูน้ำอาจพูดซ้ำกับเรื่อง “การล่าหัวกะโหลกวาฬบรูด้า ตอนที่ 1 และ2” บ้าง ทั้งนี้เพื่อความสะดวกกับสมาชิกที่ไม่ได้มีเวลาอ่านเรื่องทั้ง 3 ตอนคะ

วาฬบรูด้าเป็นสัตว์ทะเลเลี้ยงลูกด้วยนม   จัดอยู่ในวงศ์บาลีนน็อบเทอริดี (Balaenopteridae) เป็นวาฬไม่มีฟันขนาดกลาง โดยมีซี่กรองที่เรียกว่าบาลีน (baleen plate) สำหรับกรองอาหารจำพวกลูกปลา หรือกุ้ง

เราจะมีโอกาสดำน้ำแล้วเห็นมันมั๊ยอะคะ.. :-*

พบแพร่กระจายทั่วโลกในน่านน้ำเขตอบอุ่น เขตกึ่งร้อนและเขตร้อน เมื่อไม่นานมานี้ได้มีการศึกษาการแพร่กระจายประชากรของวาฬกลุ่มบรูด้านี้ ได้พบว่ามีความแตกต่างกันในด้านของพันธุกรรมและสัณฐานวิทยาปัจจุบันของรูปร่างภายนอกและลักษณะของหัวกะโหลก ปัจจุบันสามารถแบ่งออกเป็น 3 ชนิดด้วยกันคือ วาฬอิดิไน (Balaenoptera edeni) ซึ่งเป็นชนิดที่เรารู้จักกันดีอยู่ก่อนแล้ว, วาฬบรูดิไอ (Balaenoptera brydei) และวาฬโอมูไล (Balaenoptera omurai)

ก่อนอื่นแม่หมูน้ำต้องขอขอบคุณทุกๆท่าน ที่ได้เอื้อเฟื้อภาพถ่าย  และวีดิโอ เพื่อการศึกษาวิจัยเรื่องวาฬบรูด้า แต่ก็ต้องกราบขอโทษด้วยหากแม่หมูน้ำไม่ได้เอ่ยนามของผู้ถ่ายรูปหรือผู้ที่มอบรูปมาให้ใช้เพื่อการนี้ เพราะบางครั้งรูปที่ได้มาก็ไม่สามารถติดตามรายละเอียดของคนถ่ายรูปได้

อิดิไน มีขนาดยาวลำตัวสูงสุด 13.7 เมตร อาศัยอยู่ใกล้ชายฝั่งทางตะวันออกของมหาสมุทรอินเดียและตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิก ส่วนบรูดิไอ มีขนาดใหญ่กว่ามีความยาวสูงสุด 14.6  เมตร พบแพร่กระจายทั่วโลก 

และโอมูไล B. omurai มีขนาดเล็กที่สุดมีขนาดความยาวสูงสุด 12 เมตร (ในเรื่องของความยาวนี้ เอกสารแต่ละเล่มอาจให้ข้อมูลแตกต่างกันเล็กน้อย แต่ก็จะอยู่ในระหว่างประมาณ 11=15 เมตร) ซึ่งตัวอย่างส่วนใหญ่ที่ใช้ในการศึกษาได้มาจากด้านตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิกและตะวันออกของมหาสมุทรอินเดีย วาฬกลุ่มนี้มีน้ำหนักตัวสูงสุด 20-25 ตัน ตั้งท้องนานประมาณ 1 ปี ลูกแรกเกิดมีความยาวประมาณ 4 เมตร

แม่หมูน้ำยังไม่มีรูปของวาฬบรูดิไอ  แต่โดยทั่วไปส่วนหัวจะมีสันตรงกลางเพียงสันเดียวเช่นเดียวกันกับวาฬโอมูไลคะ

แม่หมูน้ำคาดว่าชาวประมงหรือนักท่องเที่ยวคงเคยได้พบเห็นวาฬบรูด้าในน่านน้ำไทยมานานแล้ว แต่ที่ยังไม่ได้เป็นข่าวฮือฮานั้น น่าจะมาจาก แต่เดิมเราไม่ได้ให้ความสำคัญกับการศึกษาสัตว์กลุ่มนี้ เรามุ่งเน้นแต่สัตว์เศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว ประกอบกับการพัฒนาของระบบการสื่อสาร เทคโนโลยี ทำให้ในปัจจุบันสามรถกระจายข้อมูลข่าวสารได้ไวและได้กว้างขวางกว่าเดิมมาก และกระแสการอนุรักษ์สัตว์ทะเลต่างๆ มีมากขึ้นด้วย

เดี๋ยวนี้ การที่เราใช้กล้องถ่ายรูประบบดิจิตอลกันเป็นส่วนใหญ่ ทำให้การถ่ายรูป สามารถถ่ายได้ครั้งละมากๆ และไม่รู้สึกว่าต้องสิ้นเปลืองค่าฟิล์มและค่าล้างรูปหรือสไลด์ ทำให้ในยุคนี้คนจะไม่ค่อยหวงรูปถ่ายมากนัก  เพราะสามารถ copy รูปให้ได้โดยที่เจ้าตัวยังมีต้นฉบับอยู่ หากเป็นเมื่อก่อนคนจะหวงรูปมากนะคะ ไม่ต้องยกตัวอย่างอื่นไกล ตัวแม่หมูน้ำยังเป็นเลยคะ เพราะเราถ่ายภาพเป็นสไลด์เสียส่วนใหญ่ พอคนขอยืมไปก็มักไม่ได้คืนมา ไปแล้วไปเลย และรูปหลายๆ รูป ก็มีเพียงรูปเดียวนะคะ

วาฬบรูด้าในประเทศไทยเคยถูกแยกไว้เพียงชนิดเดียว คืออิดีไน (B. edeni) แต่พวกเรานักวิจัยต่างก็มีข้อสงสัยตลอดเวลาว่าลักษณะของซี่โครงคู่แรกนั้นแตกต่างกันเป็น 2 แบบ คือ หัวเป็น 2 แฉก หรือเรียกว่า bifurcate rib ซึ่งนับว่าโชคดีมากที่ซี่โครงคู่แรกที่อยู่ชิดกับกระดูกคอและส่วนหัวที่แม้ว่าตัวอย่างจะเน่าหรือขาดหายไปบางท่อน     แต่กระดูกซี่โครงคู่แรกนี้มักจะยังติดอยู่กับซากเสมอๆ ทำให้เราระบุได้ง่ายในเบื้องต้นว่าเป็นวาฬชนิดอิดิไน และอีกส่วนที่เราตั้งข้อสังเกตคือจำนวนสันที่หัว เราจึงคาดว่ามันอาจเป็นข้อแตกต่างที่อาจเกิดขึ้นได้ในสัตว์ชนิดเดียวกัน แต่ในส่วนของหัวกะโหลกนั้น เรายังไม่มีความรู้ละเอียด และยังไม่ได้มีการศึกษาเรื่อง DNA ในวาฬกลุ่มนี้ในเมืองไทย

เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2550 นักวิจัยชาวญี่ปุ่น คือ Dr.Tadasu K. Yamada จาก National Museum of Science and Nature ได้นำทีมงานเข้ามาศึกษาวิจัยชนิดของวาฬบรูด้าจากลักษณะของหัวกะโหลกโครงกระดูกในประเทศไทยและ DNA ร่วมกับสถาบันฯ ภูเก็ต (ที่เราต้องออกตามล่าหัวกะโหลก ในเรื่องตอนที่ 1 และ 2) Dr.Yamada และทีมงานได้ทำการศึกษาวิจัยวาฬกลุ่มบรูด้าในประเทศต่างๆ มาหลายปีแล้ว เช่น จีน ไต้หวัน พม่า อินเดีย นิวซีแลนด์ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย อาฟริกาใต้ และไทย

การสำรวจหัวกะโหลกวาฬบรูด้าในไทย พบว่าตัวอย่างทั้งหมดประมาณ 50 กว่าตัวที่เก็บไว้ตามสถานที่ราชการและวัด สามารถแยกออกเป็น 2 ชนิด โดยที่วาฬอิดิไน (B. edeni) และวาฬโอมูไล (B. omurai) พบได้ทั้งสองฝั่งทะเลของไทยคือฝั่งทะเลอันดามันและอ่าวไทย  น่าสังเกตว่าตัวอย่างหัวกะโหลกในอ่าวไทยตอนบนจาก จ.นครศรีธรรมราชขึ้นไปอ่าวไทยตอนบนและชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ตัวอย่างเกือบ 100% เป็นชนิดอิดิไนคะ ส่วนรายละเอียดการแยกชนิดวาฬจากส่วนของหัวกะโหลกนั้น แม่หมูน้ำจะไม่ขอพูดถึงในตอนนี้ เพราะว่ามันเป็นเรื่องค่อนข้างยากแก่การเข้าใจ บางทีตัวแม่หมูน้ำยังงงๆ เลยคะ

(เมื่อปีที่แล้ว เราแยกกระดูกที่เก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร จ.นครศรีธรรมราช ว่าเป็นชนิดบรูดิไอจากลักษณะรายละเอียดของหัวกะโหลก แต่เราเพิ่งได้ผลการวิเคราะห์ DNA เมื่อเดือนกรกฎาคม 2551 ปรากฏว่าเป็นชนิดอิดิไนคะ ซึ่งป่านนี้แม่หมูน้ำยังไม่ได้มีเวลาไปแก้ไข poster ที่ทำไปให้ทางวัดเลยคะ)

การพบวาฬบรูด้าและภาพถ่ายในยุคแรกๆ

   แม่หมูน้ำว่าน่าจะเป็นสักราวกลางปี 2544 นะคะ ที่มีการบูมเรื่องการพบวาฬบรูด้าที่บ่อนอก และบ้านกรูด อ.บางสะพานน้อย จ.ประจวบคิรีขันธ์ พร้อมกับมีรูปถ่ายให้เห็นถึงพฤติกรรมการกินอาหารที่น่าตื่นเต้น โดยคนที่สามารถสร้างสีสันให้วงการนี้ได้มากที่สุดคนหนึ่งเห็นจะเป็น ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ อาจารย์คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (www.talaythai.com) เมื่อแรกๆ ที่มีภาพวาฬบรูด้าจากบ้านบ่อนอกออกสู่สายตา หลายคนคลางแคลงว่า มันใช่รูปถ่ายปลาวาฬที่บ่อนอกเลยจริงๆ หรือเปล่า หรือมีการตัดต่อและแต่งภาพ แต่ท้ายสุดก็พิสูจน์ได้ว่ามันเป็นของจริงคะ

การสำรวจวาฬบรูด้าโดยกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง

ปกติศูนย์ต่างๆ ของกรมทรัพฯ ที่ตั้งอยู่ที่จ. ภูเก็ต สงขลา ชุมพร สมุทรสาคร และระยอง ต่างก็มีโครงการสำรวจโลมาและวาฬอยู่อย่างต่อเนื่อง ดังนั้นจึงมีโอกาสที่จะพบปลาวาฬชนิดต่างๆ ได้เสมอ

ตอนนี้เราจะไล่ขึ้นไปดูบริเวณอ่าวไทยตอนบนบ้างนะคะ  กลางปี 2548 เช่นกันน้องหนึ่ง (สุรศักดิ์ ทองสุกดี) ก็ได้เก็บภาพสวยๆของวาฬบรูด้า สายพันธุ์อิดิไน จำนวน 3 ตัวคะ กำลังกินอาหารอยู่อย่างเอร็ดอร่อย ที่นอกชายฝั่ง จ.เพชรบุรี

..

และหลังจากนั้นเมื่อราวๆ เดือนมิถุนายน 2550 มีชาวบ้านเจอวาฬบรูด้าเข้ามาที่นอกชายฝั่ง จ.สมุทรสาคร อีก

ปีนี้เมื่อปลายเดือนกันยายน น้องหนึ่งได้ออกสำรวจบริเวณปากน้ำบางตะบูน ของ จ.เพชรบุรี พบวาฬบรูด้า ประมาณ 3-4 ตัวคะ ลำตัวยาวประมาณ 12 เมตร กำลังว่ายน้ำไล่ต้อนฝูงปลา หรืออาจจะเป็นฝูงกุ้งเคยก็ได้ เพราะในขณะนั้นเห็นว่ามีเรือรุนเคยขนาดใหญ่ประกอบการจำนวนมาก ประมาณ 40 ลำ เชียวคะ

พฤติกรรมของวาฬบรูด้าทั่วไปมักไม่พบเป็นฝูงใหญ่ ปกติพบตัวเดียว หรือฝูงละ 2-3 ตัว ในมหาสมุทรแปซิฟิก ฝูงใหญ่สุดที่พบมีจำนวน 12 ตัว

..

ภาพถ่ายวาฬโอมูไลครั้งแรกทางฝั่งอันดามัน

แม่หมูน้ำได้รับความเอื้อเฟื้อจากคนคุ้นเคยของชาว SOS คือพี่สายน้ำและพี่สายชล ที่ได้ถ่ายรูปฝูงวาฬโอมูไล ระหว่างทางที่เดินทางกลับจากเกาะสิมิลันไปยังภูเก็ต เมื่อวันที่ 15 มกราคม 2549 พี่สองสายบอกว่าเห็นทั้งหมด 4 ตัว ส่วนพี่สายชลเสริมว่าน่าจะกำลังไล่กินฝูงปลาโออยู่คะ

ไม่อยากบอกว่าภาพในชุดนี้ดังมากนะคะ ส่งไป present งาน poster ที่ Cape Town ประเทศอาฟริกาใต้มาแล้วเมื่อเดือนธันวาคม ปีที่แล้วคะ และยังได้ share ภาพบางภาพให้แก่นักวิจัยชาวศรีลังกา และฟิลิปปินส์อีกด้วย แม่หมูน้ำต้องขอขอบคุณน้ำใจพี่สองสาย มา ณ โอกาสนี้ด้วยคะ

..

ที่เกาะราชา จ.ภูเก็ต ชาวบ้านรายงานมาเสมอๆ ว่าพบปลาวาฬ ซึ่งน่าจะเป็นกลุ่มของวาฬบรูด้า แม่หมูน้ำอยากจะได้ออกไปดูสักครั้ง ในส่วนตัวมีความสนใจในเรื่องพฤติกรรมการกินอาหารคะ หากได้ออกไปก็หวังว่าจะโชคดีได้รูปสวยๆ แบบพี่สองสายบ้างนะคะ

ท้ายสุดนี้ ก็ขอฝาก เพื่อนสมาชิก SOS และผู้เยี่ยมชม web ทั้งหลาย  ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการอนุรักษ์สัตว์ทะเลใกล้สูญพันธุ์ชนิดต่าง ไม่ว่าจะเป็น เต่าทะเล โลมาและวาฬ หรือพะยูน โปรดแจ้งข้อมูลข่าวสารไปยังแม่หมูน้ำได้โดยตรงที่ k_adulyanukosol@yahoo.com หรือ k_adulyanukosol@hotmail.com เบอร์โทรศัพท์ 076-391128 โทรสาร 076-391127 หรือ 081-597-5133 ขอขอบคุณล่วงหน้าคะ

สองสายต้องขอบพระคุณแม่หมูน้ำเป็นอย่างมาก ที่มอบเรื่องราวและภาพถ่ายที่มีคุณค่าทางวิชาการมาถ่ายทอดลงในเว็บ SOS และขอปวารณาตัวเองและสมาชิก SOS ทั้งหมด หากมีการอันใดที่แม่หมูน้ำและสถาบันฯต้องการที่จะให้พวกเราช่วยเหลือ ขออย่าได้เกรงใจ บอกมาได้ทันทีครับ

นอกจากนี้ อยากขอเรียนทุกท่านที่เข้ามาเยี่ยมชมและอ่านบทความทั้ง 3 ตอนของแม่หมูน้ำ  หากมีความประสงค์จะนำเรื่องและภาพทั้งหมด หรือ ข้อความบางตอนและภาพบางภาพ ไปใช้เพื่อเผยแพร่ในที่สาธารณะ (รวมถึงเว็บไซท์ต่างๆ) ตามมารยาท ควรจะต้องขออนุญาตต่อแม่หมูน้ำก่อน นอกจากเนื้อหาของบทความที่แม่หมูน้ำเป็นผู้เขียนขึ้นเองแล้ว ภาพทุกภาพนั้น เจ้าของภาพได้มอบสิทธิ์ให้แก่แม่หมูน้ำเป็นผู้นำไปเผยแพร่ได้เพียงผู้เดียว โดยท่านสามารถติดต่อกับแม่หมูน้ำได้โดยตรง ตามรายละเอียดที่ได้แจ้งไว้ด้านบนแล้วครับ

ฬ
มีค่ะ...ถ้าเห็นที่ผิวน้ำ และเรากระโดดลงไปกลางฝูงเขาเลยอย่างเงียบๆ แต่ต้องใช้ Snorkel และคอยหลบหลีกดีๆนะคะ ..... ;)

ตอนที่เราเห็นวาฬบรูด้าฝูงนี้เมื่อสองปีก่อนนั้น สายชลก็อยากจะกระโดดลงน้ำไปถ่ายภาพเขา แต่เราไม่มีเวลา เพราะต้องรีบเข้าฝั่ง ส่งคนขึ้นเครื่องบิน เสียดายมากๆค่ะ เพราะครั้งนี้วาฬมากันหลายตัว (ที่เห็นอย่างน้อยๆ 4 ตัว) และกำลังไล่ต้อนฝูงปลาอยู่ หากคอยต่ออีกนิดเดียว ก็จะได้เห็นเขาขึ้นมางับกินปลาแน่นอน (มองจากเรือไกลๆเห็นปากเขาโผล่เหนือน้ำแล้ว)

อ่านรายละเอียดและชมภาพเพิ่มเติมได้ที่  http://www.saveoursea.net/boardsmf/index.php?topic=382.0 

 ;D ;D :-*

ตอนทำงานอยู่ที่อุทยานวิทยฯ ม.วลัยลักษณ์ เคยทำโปสเตอร์ให้ความรู้เด็กๆ ไว้ด้วยครับ
(อาจจะไม่มีเอกสารหรือเว็บอ้างอิง เพราะเนื้อที่โปสเตอร์ไม่เอื้อ แต่หวังเผยแพร่ความรู้ ไม่ได้หวังผลอื่นใด)

 :-* :-* :-*

สวัสดีคะ..... แม่หมูน้ำตัวจริง เขียนเองคะ.....
แม่หมูน้ำต้องขอขอบคุณพี่สองสาย  ที่ช่วยนำเรื่องที่เขียนลงใน web เพื่อเป็นการเผยแพร่ความรู้ให้คนทั่วๆ ไป

ต่อไป ..หากว่างๆ และสำนวนที่เขียนไม่เชยเกินไป แม่หมูน้ำจะฝากเรื่องมาลงอีกนะคะ

เย้ๆ....ดีใจที่น้องแม่หมูน้ำเข้าบ้านได้แล้วค่ะ..... :-*

พวกเราชาว SOS ต้องขอขอบคุณที่น้องนำเรื่องดีๆมีสาระเพรียบแบบนี้มาให้พวกเราได้อ่านและเพิ่มพูนความรู้เกี่ยวกับสัตว์ใหญ่และหายากอย่างวาฬบรูด้าที่พวกเราส่วนมากไม่เคยได้เรียนรู้มาก่อนค่ะ

ถ้าน้องว่าง....ก็ขอเรื่องเกี่ยวกับสัตว์ทะเลหายากอื่นๆอีกนะคะ ชอบสำนวนน้องแม่หมูน้ำเล่ามาก ขอบคุณล่วงหน้าค่ะ...(http://www.naturethai.org/forum/smileys/penquin/pen1_53.gif)

ว่าแต่...ตอนนี้น้องยังอยู่ทีญี่ปุ่นหรือกลับเมืองไทยแล้วคะ.... ;)

แม่หมูน้ำ ก็มาแล้ว...แต่ แม่หอย หายเงียบไปเลย.... ;)

ยู้ฮู้....อยู่ไหนคะ....ส่งเสียงหน่อยค่ะน้องแม่หอย.... ;D

แม่หมูน้ำ  อยู่ภูเก็ตแล้วคะพี่สายชล

 ได้ข่าวว่าแม่หอยไปทอดกฐินที่จ. ตราดคะ 

ดีจริงๆเลยค่ะ...ได้หนีหนาวจากญี่ปุ่นมาหาฝนซู่ซ่าผสมกับอากาศร้อนๆชื้นๆของภูเก็ต.... :) ;D :)

อิๆ...น้องแม่หอยเล่นทอดกฐินข้ามฟากอ่าวไทยเลยหรือคะ พี่สองสายก็ขอผลบุญหนุนส่งให้มีแต่ความสุขกายสบายใจค่ะ..... :P

อยากเห็นบ้างจังเลยค่ะ  :o

 >:(  :)  :o ดีจังค่ะ ได้ความรู้อีกเพียบเลย....แล้วหนูจะมีโอกาสกับเขาไหมเนี่ย!!!!
สงสัยต้องไปฝึกสมาธิให้เก่งๆก่อน.........ดีกว่าค่ะ แหะๆ