สรรพชีวิตบนลานทราย

[สายน้ำ]

สรรพชีวิตบนลานทราย                             โดย    วินิจ รังผึ้ง



       จุดดำน้ำบางแห่งแทบจะดูเหมือนว่าไม่มีอะไรน่าสนใจ มีเพียงเศษปะการังแตกหักกระจายเกลื่อนอยู่บนพื้น หรือลานทรายโล่งกว้างที่แสนจะธรรมดา แต่ก็มีนักดำน้ำลงไปดำดูกันอย่างไม่รู้เบื่อ โดยเฉพาะบรรดาช่างภาพใต้น้ำที่หลายคนแทบจะคลานหาอะไรต่อมิอะไรถ่ายอยู่บนพื้นทราย หรือไม่ก็นอนหมอบนิ่งเฝ้าอยู่เช่นนั้นนานสองนาน ก็บริเวณพื้นทรายหรือลานปะการังแตกหักที่ดูเหมือนไม่น่ามีอะไรสวยงามนั้น มีชีวิตเล็กๆอาศัยอยู่มากมาย เริ่มตั้งแต่ปลาบู่ทะเลพันธุ์ต่างๆ ซึ่งปลาบู่ทะเลนั้นเป็นปลาที่มีจำนวนสายพันธุ์มากมายหลากหลายในระดับต้นๆของสมาชิกในท้องทะเลเลยทีเดียว
       
       ปลาบู่ทะเลจะมีนิสัยชอบขุดรูอยู่ตามพื้นทราย และปลาบู่ทะเลที่ขุดรูอยู่จำนวนมากมักอาศัยร่วมกับกุ้งในรูเดียวกัน เป็นการอาศัยแบบพึ่งพากันของเพื่อนต่างสายพันธุ์ ซึ่งกุ้งมักจะสายตาไม่ดีมันจะคอยบริการเก็บกวาดเศษหินดินทรายจากในรูซึ่งเป็นเสมือนบ้านขนขึ้นมาทิ้ง ในขณะที่ปลาบู่ก็จะคอยเป็นยามระวังภัย โดยมันจะใช้หางสัมผัสบอกเตือนกุ้งให้หลบลงไปเมื่อสถานการณ์ไม่น่าไว้วางใจ ปลาบู่ทะเลนั้นมีมากมายหลากสีหลายลาย ตั้งแต่สีเหลือง สีฟ้า สีดำ สีขาว สีแดง สีม่วง ซึ่งการถ่ายภาพเจ้าปลาบู่ทะเลนั้นช่างภาพจะต้องใช้ความสงบสยบความเคลื่อนไหว ค่อยๆคืบคลานเข้าไปใกล้จนได้ระยะ และเฝ้ารอจนเจ้าปลาบู่ทะเลคุ้นเคยให้ความไว้วางใจ จึงจะได้ภาพที่ดีกลับมา
       
       ผมยังจำความพิศวงงงงวยที่เกิดขึ้นครั้งหนึ่งที่ผมดำอยู่บนผืนทรายในระดับความลึกราว 60 ฟุต บริเวณจุดดำน้ำที่เรียกว่าสวนปลาไหล แถวๆเกาะห้า หมู่เกาะสิมิลัน สายตาผมเหลือบไปเห็นลูกปลาบลู เรเซอร์ ซึ่งเป็นปลานกขุนทองชนิดหนึ่ง สีของมันเป็นสีเหลืองน้ำตาล มีอวัยวะที่คล้ายๆนอยาวขึ้นมาจากโหนกบนหัว ขนาดตัวมันยาวราวสัก 2 นิ้วเห็นจะได้ ลูกปลาขุนทองชนิดนี้ทั้งสีสันหน้าตาจะต่างไปจากพ่อแม่อย่างสิ้นเชิง เมื่อโตขึ้นมันจะเปลี่ยนสีและลวดลายบนลำตัวไปอีกอย่างหนึ่ง และออกว่ายน้ำหากินไปทั่วแนวปะการัง แต่ตอนช่วงวัยเด็กนั้น มันจะอาศัยอยู่บนพื้นทราย นับเป็นปลาที่หายากชนิดหนึ่ง
       
       เมื่อผมพบเห็นเข้าก็เกิดอารามดีใจ รี่เข้าหาเพื่อจะเก็บภาพให้ทันก่อนที่มันจะว่ายหนีไปไหน ปรากฏว่าเจ้านกขุนทองตัวน้อยว่ายหนีไม่ยอมให้ถ่ายได้ง่ายๆ มันว่ายฉวัดเฉวียนไปกับพื้นทรายขาว ผมจึงมองเห็นมันได้อย่างชัดเจน และสลับฝีเท้าตามติดเล็งกล้องส่องตามไปจนได้ระยะ แต่ครั้นเมื่อผมจะกดชัตเตอร์ มันก็อันตรธานหายไปในพริบตา หายไปต่อหน้าต่อตาผมทั้งที่รอบข้างมีแต่พื้นทรายขาวบริสุทธิ์ ไม่มีกองหิน กอปะการัง หรืออะไรทั้งสิ้นที่จะให้มันหลบซ่อนพ้นสายตาผมไปได้ ผมมองพื้นทรายขาวรอบข้างอย่างมึนงง มันหายไปไหน มันล่องหนหายตัวได้หรืออย่างไร
       
       ความงุนงงสงสัยติดค้างอยู่ในจิตใจผมมาเนิ่นนาน กระทั่งได้มีโอกาสกลับไปดำซ้ำที่เดิมอีกครั้ง และพบเจ้านกขุนทองตัวจิ๋วอีกคราว ครั้งนี้มันว่ายช้าลงและยอมให้ถ่าย เมื่อตามเก็บภาพได้หลายภาพจนผมอาจจะเข้าใกล้มันจนเกินไป และแล้วผมก็พบความลับ เมื่อเจ้าลูกปลานกขุนทองบลู เรเซอร์ ถูกประชิดตัวจนมันตื่นตกใจเหมือนกับมันประเมินว่าว่ายหนีไม่ทันแล้ว มันก็ใช้วิชานินจา ด้วยการมุดหายลงไปในพื้นทรายอย่างรวดเร็วจนแทบจะมองไม่ทันเลยทีเดียว ผมเฝ้ารออยู่นานเจ้านกขุนทองตัวจิ๋วก็ยังไม่ยอมโผล่ออกมา มันคงสัมผัสรู้ได้ว่าผมยังไม่จากไปไหน ภัยอันตรายยังมีอยู่จึงไม่ยอมโผล่ออกมา
       
       หลังจากวันนั้นพื้นทรายที่ราบเรียบใต้ท้องทะเล จึงมิได้เป็นแดนที่ไร้ค่าสำหรับผม และเมื่อพยายามศึกษา สังเกตดูบ่อยครั้งเข้า ก็พบว่ามันมีชีวิตที่มากมายหลากหลาย เช่นที่บริเวณสวนปลาไหลนี้ จะมีปลาไหลทะเลชนิดหนึ่งอาศัยอยู่กับมากมายในรูบนพื้นทราย ตัวมันขนาดเท่านิ้วก้อย แต่อาจมีความยาวเป็นฟุตเลยทีเดียว สีขาวของลำตัวกับลายจุดคล้ำคล้ายเม็ดทรายเล็กๆทำให้มันดูกลมกลืนไปกับผืนทราย นอกจากปลาไหลสวนแล้ว บนพื้นทรายเรายังจะพบเจ้าปลาไหลหัวงู (ไม่ใช่นักดำน้ำหัวงูนะครับ) ซึ่งเป็นปลาไหลที่มีส่วนหัวคล้ายงู ซึ่งชอบโผล่หัวและดวงตาขึ้นมาจากพื้นทราย
       
       บนพื้นทรายที่มีสภาพแบนราบนั้น ยังมีปลาบางชนิดที่พยายามปรับตัวให้เข้ากับสภาพภูมิประเทศได้อย่างกลมกลืนยิ่ง นั่นก็คือเจ้าปลาลิ้นหมา ที่มีลักษณะลำตัวแบนราบติดพื้นทราย และลำตัวแบ่งออกเป็นสองด้านคือด้านบนและด้านล่างของลำตัวอย่างชัดเจน โดยดวงตาทั้งสองข้างจะขึ้นไปอยู่ด้านบนใกล้ชิดกันที่ส่วนหัว ด้านบนของลำตัวจะมีสีสันและลวดลายเป็นสีกรวดทราย ยามปรกติ เจ้าปลาลิ้นหมาจะนอนหมอบนิ่งพรางตัวอยู่บนผืนทราย โดยมันอาจจะขยับตัวให้เม็ดทรายฟุ้งกลบตัว โผล่มาแต่ดวงตา แต่หากการพรางตัวของมันไม่ได้ผล หรือยามที่มันตกใจมันก็จะสะบัดลำตัวว่ายน้ำตามแนวราบกับพื้นทรายโผไปอีกที่หนึ่ง แล้วลงหมอบพรางตัวเหมือนกับนินจาตามพื้นทรายจนกว่าจะปลอดภัย
       
       บนพื้นทรายนั้นไม่ใช่จะมีเฉพาะปลาหรือสัตว์ทะเลตัวเล็กๆจิ๋วๆที่ซุกซ่อนอยู่ตามพื้นทรายเท่านั้น แต่พบพื้นทรายยังมีเจ้ายักษ์ใหญ่อย่างกระเบนทั้งหลาย ซึ่งผมเคยดำลงน้ำบริเวณจุดที่เรียกว่าลานกระเบนใกล้ๆเกาะหนึ่ง อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน โดยส่วนใหญ่เรามักจะเลือกลงดำกันตอนเย็นๆ เพราะกระเบนขนาดใหญ่จะมาชุมนุมกันเป็นจำนวนมาก ซึ่งกระเบนบางตัวมีขนาดความกว้างของลำตัวกว่า 1 เมตรเลยทีเดียว
       
       กระเบนเป็นปลากระดูกอ่อนที่มีรูปทรงของลำตัวกลมๆ มีหางยาวๆ มีส่วนของปากอยู่ด้านล่าง โดยกระเบนจะหาอาหารตามพื้นทราย เมื่อพบเหยื่อก็จะใช้ปากที่อยู่ส่วนล่างจับกิน มันจึงเป็นสมาชิกหนึ่งของลานทราย กระเบนนั้นดูแล้วเหมือนปลาที่บอบบางไม่น่ามีพิษสงอะไร ประกอบกับอุปนิสัยที่รักสงบของมัน แต่ก็อย่าประมาทเข้าไปจับต้อง หรือเข้าไปใกล้ชิดจนมันตกใจ เพราะมันก็มีเครื่องป้องกันตัวเป็นเงี่ยงแหลมซ่อนอยู่ที่บริเวณโคนหาง สามารถจะตวัดขึ้นมาเสียบแทงผู้รุกรานได้ ซึ่งเคยมีนักดำน้ำโดนเจ้ากระเบนแทงอาการสาหัสหรือถึงตายมาแล้ว
       
       นอกจากกระเบนขนาดใหญ่แล้ว เจ้าตัวโตที่ผมชอบเข้าไปเก็บภาพบนพื้นทรายอีกตัวหนึ่งก็คือเจ้าฉลามเสือดาว ซึ่งเป็นฉลามที่ชอบนอนหมอบอยู่บนพื้นทราย มันมีลำตัวยาวสีเหลืองลายจุดน้ำตาลงดงาม ปลายหางยาวราวกับธงทิว เจ้าฉลามเสือดาวชอบนอนนิ่งๆ แต่ก็จะตื่นกลัวและว่ายหนีไป ฉะนั้นการเข้าไปใกล้ให้ได้ระยะเก็บภาพ จึงต้องค่อยๆเคลื่อนเข้าไปทีละน้อยๆ โดยสังเกตที่ช่องเหงือกหากช่องเหงือกเผยอขึ้นลงถี่กระชั้น ก็แสดงว่ามันกำลังเริ่มตื่นกลัว จึงต้องหยุดนิ่งให้มันเริ่มนอนสงบลงแล้วค่อยๆเคลื่อนเข้าไปทีละน้อยจนได้ระยะ แต่บางตัวอาจจะคุ้นเคยกับนักดำน้ำจนมาอย่างไรรูปแบบไหน ฉันก็จะนอนเสียอย่างก็มี เรื่องราวใต้ท้องทะเลนั้นหากฎเกณฑ์แน่นอนตายตัวอะไรไม่ได้
       
       โลกสีครามอันยิ่งใหญ่ยังมีสรรพชีวิตอีกมากมาย ที่ดำเนินชีวิตไปตามท่วงทำนองและลีลาชีวิตของตนอย่างน่าอัศจรรย์ให้นักดำน้ำได้ค้นหาอย่างไม่มีที่สิ้นสุด เพียงแต่เราจะมีวันเวลาลงไปเที่ยวชมโลกใต้ทะเลแห่งนี้สักเพียงใด ในขณะที่มนุษย์กำลังมุ่งหน้าเดินทางไกลออกไปค้นหาความมหัศจรรย์ที่อยู่ห่างไกลในห้วงอวกาศในห้วงจักรวาล แต่ก็ยังมีพื้นที่อีกมายในห้วงทะเลมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ไพศาลที่อยู่บนพื้นโลกใกล้ตัวเราแค่นี้ มนุษย์ยังมีโอกาสเดินทางลงไปสำรวจเพียงน้อยนิดเต็มที ผมหวังว่าในวันข้างหน้า เรื่องราวอันงดงามมหัศจรรย์ของท้องทะเล จะได้รับการเปิดเผยให้มากขึ้น เพื่อเราจะได้ให้ความรัก ความห่วงใยท้องทะเลมากยิ่งขึ้นกว่าที่เป็นอยู่ในวันนี้.




จาก                        :                         ผู้จัดการออนไลน์   วันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2551